...Twoje Bieszczady - serwis dla wszystkich którym Bieszczady w duszy grają...

Bieszczady


Terenwka w Bieszczadach

Bieszczady 4x4


Polecamy:

Werchowyna
Chata Smerek
Magiczne Bieszczady
Panorama Solina
Kolejowy Smolnik
Czadzie Sioło
4x4 w Bieszczadach
Gospodarstwo Aleksa


Cerkwie i cmentarze

Cerkwie drewniane w Bieszczadach
Cerkwie murowane
Kapliczki w Bieszczadach
Dawne cmentarze, cerkwie i cerkwiska
Ikonostas
O ikonie słów kilka
Bojkowszczyzna Zachodnia. Ochrona zasobów kulturowych - działania praktyczne (pdf)

Cmentarze żydowskie (kirkuty)
Cmentarze ewangelickie Bandrów i Stebnik (Steinfels); cm. gr.kat. w Stebniku
Cmentarze wojskowe w Komańczy
Cmentarz wojskowy w Lesku

Kościół w Woli Michowej
Kościół w Komańczy

Obelisk UPA

Miejscowości

Baligród i okolice
Bóbrka
Buk k.Terki
Bystre k.Czarnej
Cisna i okolice
Czarna i okolice
Daszówka
Duszatyn
Dwernik i Dwerniczek
Glinne
Jankowce
Kalnica k.Baligrodu
Komańcza i okolice
- Mogiła - legenda
- drewniany kościółek
- klasztor Nazaretanek
Lutowiska
Łupków
Mików
Muczne
Myczkowce
Nasiczne
Olszanica
Orelec
Prełuki
Rajskie
Roztoki Górne
Rzepedź
Sękowiec i okolice
Serednie Małe
Smolnik nad Osławą
Solinka
Solina i okolice
- bieszczadzkie zapory
- tajemnica zatoki
Stefkowa
Terka
Uherce Mineralne
Ustianowa
Ustrzyki Górne
Wetlina
Wola Matiaszowa
Wola Michowa
Wołosate
Zatwarnica
Zwierzyń

Dawne wsie

Balnica
Beniowa
Bereźnica Niżna
Bukowiec
Caryńskie
Choceń
Dydiowa
Dźwiniacz Górny
Hulskie
Huczwice
Jawornik
Jaworzec
Kamionki
Krywe
Łokieć
Łopienka
- rys historyczny Łopienki
- Chrystus Bieszczadzki
Łuh
Rabe k.Baligrodu
Rosolin
Ruskie
Sianki
Skorodne
Sokoliki
Sokołowa Wola
Studenne
Tarnawa Niżna i Wyżna
Tworylne
- Tworylczyk
Tyskowa
Zawój
Zubeńsko
Żurawin

» Cerkwie murowane | Cerkiew w Baligrodzie

Cerkiew greckokatolicka p.w. Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny w Baligrodzie

Pierwsza wzmianka o greckokatolickiej cerkwi parafialnej p.w. Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny w Baligrodzie pochodzi z 1761 r. Obecna, stojąca obok baligrodzkiego rynku murowana cerkiew została wzniesiona w 1829 r., a odnowiona i przebudowana w roku 1928. Prawdopodobnie podczas owego remontu została wzniesiona drewniana kopuła.

Baligród cerkiew Cerkiew w Baligrodzie - stan przed remontem, rok 2003
foto: P. Szechyński

Cerkiew należała do dekanatu baligrodzkiego, który pierwotnie obejmował 16 parafii a od roku 1918 - 18, następnie przed rokiem 1930 wydzielono z jego obszaru dekanat ciśniański, zlikwidowano olchowiecki i ostatecznie aż do okresu wysiedleń dekanat baligrodzki obejmował 11 parafii.

Fundatorem cerkwi był Onufry Karsznicki, ikonostas malował w roku 1908 ikonopiśca o nazwisku Męciński. Świątynia jest murowana z kamienia, potynkowana. Kamienie są zespolone piaskiem i jak podają niektóre źródła, piasek ów był mieszany z krwią wołów i jajami kurzymi. Cerkiew jest orientowana (prezbiterium od wschodu), dwudzielna. Murowane cerkwie były wówczas cenione znacznie wyżej niż drewniane, głównie ze względów praktycznych - np. większa odporność w razie pożaru, jednak na tym terenie tylko najbogatsze społeczności stać było na murowany obiekt.

Baligród cerkiew "Krzywa wieża" - 2003
foto: P. Szechyński

Na majątek cerkiewny w roku 1882 składało się 130 morgów pola ornego, 20 morgów łąk, i 12 pastwisk oraz lasów.

Prezbiterium jest zamknięte półkoliście, z zakrystiami od północy i południa. Nawa szersza, na rzucie wydłużonego prostokąta, z przedsionkiem od zachodu. W nawie strop, w zakrystiach sklepienia kolebkowe z lunetami (luneta jest elementem sklepienia w postaci poprzecznej kolebki przenikającej się z kolebką sklepienia głównego, co umożliwia wykonanie okien lub drzwi w ścianie powyżej jego wezgłowia). Sklepienia w przedsionku żaglaste. Nad prezbiterium dach dwuspadowy, nad nawą ośmioboczna kopuła na tamburze, nad zakrystiami małe kopułki.

Po roku 1947 cerkiew była używana jako magazyn. We wnętrzu brak dawnego wyposażenia, sprzęty liturgiczne i parlamenty wywieźli w roku 1947 żołnierze KBW. Jedna z ikon - ikona Matki Boskiej z Dzieciątkiem pochodząca z Baligrodu znajduje się obecnie w Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Obok cerkwi znajduje się murowana, parawanowa dzwonnica z trzema arkadami.

Kolator:

•1890 - brak
•1918 - Hryhorij Zacerkownyj, Jewhenija Zacerkowna, Wasyl Mysyk
•1938 - brak

Paroch:

•1890 - ks. Antonij Czajkowskij (ur.1828)
•1918 - ks. Onufrij Maleckyj (ur. 1881)
•1938 - ks. Mychajło Haszczak

Liczba wiernych:

•1890 - 147
•1918 - 268
•1938 - 522

Baligród cerkiew Oko Opatrzności nad wejściem z przedsionka do nawy. W głębi stemple podtrzymujące
foto: P. Szechyński

Z roku na rok coraz bardziej cerkiew popadała w ruinę. W roku 1990 podjęte zostały próby konserwacji, jednak skończyły się jeszcze szybciej niż zaczęły. W roku 2000 podczas silnych wiatrów kopuła cerkwi przechyliła się dość znacznie, grożąc zawaleniem. Było to odchylenie od pionu rzędu 120 cm. Zabezpieczono go od wewnątrz wykorzystując drewniane stemple, na więcej Gminie Baligród - ówczesnemu właścicielowi obiektu nie wystarczyło pieniędzy. Cerkiew została zamknięta ze względów bezpieczeństwa. Gmina Baligród chciała przekazać świątynię jakiejś instytucji w zamian za obietnicę remontu. Zwróciła się w tej sprawie między innymi do Generalnego Konserwatora Zabytków, Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego, wojewody i marszałka Podkarpacia. Bezskutecznie. Odmówiła także kuria greckokatolicka, bo jej również nie stać było na remont cerkwi.

Baligród wnętrze cerkwi Zabezpieczone wnętrze
foto: P. Szechyński

W roku 2004 powstało Stowarzyszenie na Rzecz Ratowania Cerkwi w Baligrodzie, którego prezesem został ks. Miron Michaliszyn. Całkowity koszt remontu oszacowano wówczas na ok. 3 mln złotych, zbierane są cały czas środki na ten cel. Stowarzyszenie zebrało ok. 200 tys.zł. Za te pieniądze udało się zabezpieczyć świątynie oraz zinwentaryzować znajdujące się wewnątrz malowidła a także podjąć działania związane z wyprostowaniem kopuły.

9 listopada 2007 kopuła została zabezpieczona. Operacja ta stanowiła fragment licznych, zaplanowanych na kilka etapów prac remontowo - budowlanych, poprzedzonych wieloma pracami przygotowawczo-zabezpieczającymi. Aby móc dokonać zabiegu, w pierwszej kolejności odłączono kopułę od jej pierwotnego mocowania (została odcięta od zniszczonej części dachu i uniesiona przy pomocy podnośników hydraulicznych), co spowodowało zmniejszenie jej przechyłu do ok. 50cm.

Polichromie we wnętrzu cerkwi w Baligrodzie Polichromie we wnętrzu cerkwi w Baligrodzie
foto: P. Szechyński

W roku 2009, głównie dzięki dotacji z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, która wyniosła 0,5 mln złotych uratowane zostały ostatecznie kopuły, naprawiono dach i położona została na nim nowa blacha. Ponadto wzmocniono część murów i stropy w dwóch zakrystiach. To także zasługa zwykłych ludzi, którzy przekazali pieniądze na remont. Złożony został kolejny wniosek o dotację.

Cały czas prowadzona jest zbiórka dalszych funduszy. Część środków przekazano w ramach programu operacyjnego "Dziedzictwo Kulturowe priorytetu - rewaloryzacja zabytków nieruchomych i ruchomych" otrzymanej od Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Kontakt ze Stowarzyszeniem Ratowania Cerkwi w Baligrodzie:
ksiądz dr Miron Michaliszyn, tel. 502 854 581.

Baligród cerkiew Cerkiew w Baligrodzie, sklepienie
foto: P. Szechyński

W roku 2012 zakończono kolejne etapy remontu. Dziś cerkiew oprócz pokrytych blachą dachów i wzmocnionych murów, posiada witraże wykonane wg starych technologii, została również z zewnętrznej strony otynkowana i pomalowana a teren odwodniony. Na remont świątyni wydano do tej pory ok. 2,2 mln zł. Stowarzyszenie planuje również wiernie odtworzyć wyposażenie wnętrza cerkwi - freski figuralne na ścianach oraz ikonostas. Prowadzone są prace przy posadzce.

Baligród cerkiew Cerkiew w Baligrodzie, lato 2018
foto: P. Szechyński

Remont cerkwi wzbudza (-ał) również emocje, obiekt kojarzony jest przez część społeczeństwa z wydarzeniami roku 1944, kiedy to 6 sierpnia ukraińscy nacjonaliści inspirowani przez miejscowych księży greckokatolickich (wg IPN nawoływali oni do zabijania Polaków, Żydów i bolszewików) dokonali mordu na 42 Polakach. Sotnia "Burłaki" weszła do Baligrodu, upowcy rozbiegli się pomiędzy domami w poszukiwaniu Polaków. Tych, którym nie udało się uciec czy też schować zgromadzono na rynku. Następnie wyprowadzono ich poza zabudowania i wymordowano. Zginęło 42 osoby. Wśród napastników rozpoznano członków policji ukraińskiej z Baligrodu oraz Ukraińców - mieszkańców sąsiednich w stosunku do Baligrodu wiosek. Jeszcze długo po tym wydarzeniu część polskich mieszkańców ukrywała się w lasach z obawy przed kolejną pacyfikacją.

Wcześniej, początkiem lata - przy cerkwi usypano tzw. mogiłę Polski. Obrzęd ten, zwany grzebaniem Polski symbolizował akt przejęcia przez ukraińskich nacjonalistów ziem we władanie. Grzebanie Polski odbywało się na ogół z inspiracji duchownego bądź za jego wiedzą a często przy udziale hitlerowców/władz niemieckich. Do symbolicznej mogiły wkładano trumnę z godłem i flagą Polski oraz kajdanami - symbolem ucisku. W baligrodzkiej mogile znalazła się flaga i godło przewiązane drutem kolczastym. Na usypanym kopcu umieszczano krzyż.

Zbrodnia w Baligrodzie była zaskoczeniem dla Polaków, gdyż przed napadem na plebani u księdza rzymskokatolickiego w Baligrodzie odbyło się spotkanie z delegacją ukraińską ze wsi Stężnica, której przewodził tamtejszy ksiądz greckokatolicki. W jego trakcie spisano protokół, z którego treści wynikało, iż ludność polska na tym terenie może się czuć bezpiecznie. Przedstawione wyżej okoliczności wskazują na to, iż strona ukraińska nie dotrzymała przyjętego zobowiązania.

Cerkiew w Baligrodzie, 2024 Cerkiew w Baligrodzie, styczeń 2024
foto: M. Piela
Cerkiew w Baligrodzie Cerkiew w Baligrodzie, 2018
foto: P. Szechyński
Cerkiew w Baligrodzie Cerkiew w Baligrodzie, 2014
foto: Justyna Szechyńska
Cerkiew w Baligrodzie zimą Cerkiew w Baligrodzie zimą, 2010
foto: P. Szechyński
Remont kopuły cerkwi w Baligrodzie Nowa blacha, kwiecień 2010
foto: P. Szechyński
Remont kopuły Podczas remontu kopuły, rok 2008
foto: P. Szechyński
Remont kopuły w Baligrodzie Po remoncie kopuły, rok 2009
foto: P. Szechyński
Chór Sofija Chór "Sofija" z Dniepropietrowska podczas recitalu recytatorskiego Andrzeja Potockiego "Madonny bieszczadzkie"
foto: P. Szechyński

Baligrodzka cerkiew jest jednym z najcenniejszych zachowanych zabytków miejscowości a także atrakcją dla turystów - zwłaszcza że teren ten na nadmiar tego typu atrakcji narzekać nie może. W obopólnym interesie powinno być przywrócenie jej do stanu używalności oraz - oprócz przywrócenia jej pierwotnej roli - udostępnienie turystom do zwiedzania.

opracowanie: E. Milczanowska / P. Szechyński

Zobacz także:

Więcej zdjęć cerkwi w Baligrodzie - galeria
Recital recytatorski A. Potockiego "Madonny bieszczadzkie"

Literatura:

1. Kryciński S., "Cerkwie w Bieszczadach", Warszawa 1995.
2. "Katalog zabytków sztuki - województwo krośnieńskie"; pod redakcją Ewy Śnieżyńskiej-Stolotowej i Franciszka Stolota. Polska Akademia Nauk Instytut Sztuki Warszawa 1982.
3. Gajewski B., "Walka z ukraińskim podziemiem na południowo-wschodnim obszarze Polski w latach 1944-1948", Sanok 2005.
4. IPN - "Zbrodnie nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej w latach 1939 - 1948 w świetle śledztw prowadzonych przez prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej".
5. www.cerkiew.net.pl

Praktyczne

Kamera w Czaszynie

Schroniska
Schroniska PTSM
Bazy namiotowe i chatki
Harcerskie bazy i hoteliki
Noclegi

Mapa Bieszczady - wersja online
Mapy Bieszczadów - recenzje
Mapy wycinkowe - recenzje
Przewodniki
Ciekawe wydawnictwa

Szlaki turystyczne - opisy
Szlaki turystyczne - wykaz
Czasy przejść
Ścieżki przyrodnicze - wykaz
Regulamin BdPN
Punkty kasowe BdPN

Bieszczadzka Kolejka Leśna
Jazdy konne
Rejsy po Zalewie Solińskim
Wyciągi narciarskie
Muzea
Informacja turystyczna
Przewodnicy
Przewoźnicy (Bus)
Przejścia graniczne
Traperska przygoda - tabory

Warto wiedzieć

Z psem w Bieszczady
Zagroda pokazowa żubrów
Wędkarskie eldorado na Sanie
Park Gwiezdnego Nieba Bieszczady
Karpackie niebo
Sery w Bieszczadach
Wypał węgla drzewnego
Jaskinie
Snowgliding w Bieszczadach
Bieszczadzkie szybowiska
Bieszcz. Centrum Nordic Walking

Trochę historii
Podział (granice) Bieszczadów
Losy bieszczadzkiej ludności
Różne plany rozwoju Bieszczadów
Na wyniosłych połoninach BdPN
Nie tylko Wysokie
Sieć wodna
Geocaching

Fauna Bieszczadów
Flora Bieszczadów

Leśny Kompleks Promocyjny "Lasy Bieszczadzkie"

Ukraińska Powstańcza Armia
Karol Wojtyła w Bieszczadach
Bieszczady pół wieku temu
Bieszczady w filmie

Polowanie w Bieszczadach

Reportaże

Rozmaitości bieszczadzkie

Wyprawy piesze

Tarnica z Wołosatego
Halicz z Wołosatego
Bukowe Berdo z Mucznego
Krzemień
Szeroki Wierch
Połonina Caryńska
Połonina Wetlińska
Smerek (wieś) - Smerek - Połonina Wetlińska - Brzegi Górne
Cisna - Jasło - Smerek (wieś)
Przysłup - Jasło
Suche Rzeki - Smerek
Dwernik-Kamień
Pętla: Wetlina - Riaba Skała - Czerteż - Kremenaros - Rawki - Dział - Wetlina
Mała i Wielka Rawka z p. Wyżniańskiej
Ścieżka "Berehy Górne"
Chryszczata z Komańczy
Chryszczata z Jeziorka Bobrowego
Szlak Huczwice - Chryszczata
Wołosań z Żubraczego
Jaworne - Kołonice - Jabłonki
Krąglica
Hyrlata
Szlak graniczny Łupków - Balnica
Przełęcz nad Roztokami - Ruske
Przełęcz nad Roztokami - Okrąglik - Jasło
Jasło i Okrąglik ze Strzebowisk
Łopiennik
Ścieżka Jeleni Skok z Cisnej (wieża widokowa)
Opołonek i Kińczyk Bukowski
Ścieżka dendrologiczno-historyczna w Berehach
Przysłup Caryński z Bereżek
Bukowiec - Sianki - Źródła Sanu
Tarnawa Niżna - Dźwiniacz Górny
Brenzberg - ścieżka
Krutyjówka - ścieżka
Tworylne i Krywe z Rajskiego
Terka - Studenne
Otaczarnia w Bukowcu
Rajskie - Studenne (most)
Przysłup - Krywe
Korbania z Bukowca
Korbania z Łopienki i Tyskowej
Suliła
Wola Michowa - Balnica szl. żółtym
Z Balnicy do Osadnego
Do Solinki z Żubraczego
Zwierzyń - Myczków
Tyskowa i Radziejowa ze Stężnicy
Lasumiła - najgrubsza jodła
Jodła k.Pszczelin - opis ścieżki
Stare Procisne, ścieżka
Dwernik - Procisne, ścieżka
Przez bieszczadzki las - ścieżka Nasiczne - Sękowiec
Kopalnia ropy Polana - Ostre
Holica z Ustianowej - ścieżka
Hylaty - ścieżka hist-przyrodnicza
Huczwice - ścieżka geologiczna
Komańcza - ścieżka dydaktyczna
Jawornik - ścieżka
Gminny szlak Baligród
Bukowy Dwór - ścieżka przyrodnicza
Po ekomuzeum w krainie bobrów
Dolina Potoku Zwór

Warto zobaczyć

Wodospady i kaskady
Jeziorka Duszatyńskie
Jeziorko Bobrowe
Sine Wiry
"Gołoborze" i dolina Rabskiego
Rezerwat "Przełom Osławy"
Rezerwat "Śnieżyca wiosenna w Dwerniczku"
Torfowisko "Tarnawa"
Torfowisko "Wołosate"
Jaskinie w Nasicznem
Grota w Rosolinie
Rezerwat "Hulskie"
Młyn w Hulskiem
Pichurów - punkt widokowy
Przełęcz Wyżna - pkt. widokowy
Przełęcz Żebrak
Zagroda pokazowa żubrów
Mini-zoo w Lisznej i Myczkowcach
Kamień leski
Koziniec kamieniołom
Skałki Myczkowieckie
Kolejowy Smolnik
Ogród biblijny w Myczkowcach
Miniatury cerkwi Myczkowce
Entomo-zieleniec Myczkowce
MBL Sanok - skansen w Sanoku
Park miejski w Sanoku
Zielony domek w Ustrzykach G.
Muzeum Historii Bieszczad
Klasztor w Zagórzu
Droga krzyżowa w Zagórzu
Sanktuarium w Jasieniu
Ekomuzeum Hołe
Pomnik Tołhaja
Most podwieszany w Dwerniczku
XIX-wieczny most kolejki
Radoszyckie źródełko
- legenda o radoszyckim źródełku
Nowe pomniki przyrody w dolinie Osławy i Kalniczki
Góry Słonne
Rezerwat Sobień
Rezerwat "Polanki"
Góry Słonne - pkt. widokowy

Ski-tour

Hyrlata (1103 m) zimą
Matragona (990 m) zimą
Osina (963m n.p.m.)
Płasza, Kurników Beskid, Okrąglik

Rowerem

Trasy rowerowe

Samochodem

Trasy samochodowe
Stan dróg w Bieszczadach
Parkingi

Słowacja i Ukraina

Zalew Starina (Słowacja)

Projekt Rozłucz
Jasienica Zamkowa
Stara Sól
Bieszczady Wschodnie - relacja z wyjazdu 2005
Czarnohora, relacja z wyjazdu 2006


Serwis nasz i współpracujący z nami reklamodawcy
zbierają i przechowują tzw. pliki cookies zarówno do np. statystyk,
jak i w celach reklamowych. Korzystając z naszych stron bez zmiany ustawien przegladarki będą one zapisane w pamięci urządzenia. Przeglądając nasz serwis ZGADZASZ się na wykorzystywanie tych plików. Szczegółowe informacje na temat cookies
znajdują się w naszej Polityce prywatności

© Twoje Bieszczady 2001-2023