Cerkwie murowane w Bieszczadach

Oprócz najbardziej charakterystycznych cerkwi drewnianych, w Bieszczadach i najbliższej okolicy powstawały również obiekty murowane. Zwłaszcza początkiem XXw., ale także wczesniej, kiedy to murowana cerkiew była wyznacznikiem zamożności danej wsi, jako znacznie droższa w budowie niż obiekt drewniany. Poniżej wykaz oraz obszerne opisy najbardziej znanych murowanych cerkwi regionu.

Cerkiew w Baligrodzie. Baligród. Pierwsza wzmianka o cerkwi parafialnej pw. Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny w Baligrodzie pochodzi z roku 1761. Obecna, stojąca obok baligrodzkiego rynku murowana cerkiew została wzniesiona w roku 1829 a odnowiona i przebudowana w 1928. Prawdopodobnie podczas owego remontu została wzniesiona drewniana kopuła.

Cerkiew w Berezce (ruiny). Berezka. Parafialna cerkiew z 1868 roku w Berezce jest dziś ruiną. Ruiny te są jednak dość okazałe i w celeach turystycznych na pewno obiekt ten warto zobaczyć. Stan zachowania przypomina nieco ruiny cerkwi w Krywem, jednak tam prowadzone są prace remontowe.

Cerkiew w Czaszynie. Czaszyn. Cerkiew w Czaszynie położona jest w górnej części wsi, tuż przy szosie Zagórz - Komańcza. Na przeciw stoi nowy, wybudowany w ostatnich latach parafialny kościół rzymskokatolicki Podwyższenia Krzyża Świętego. Poprzednia cerkiew wzmiankowana była w roku 1761. Obecna pochodzi z roku 1835.

Cerkiew w Dziurdziowie. Dziurdziów. Murowana cerkiew pw. narodzenia Najświętszej Marii Panny z 1899 roku w Dziurdziowie (konsekrowana w 1900) zbudowana została na miejscu poprzedniej, drewnianej, o nieznanej dacie powstania. We wnętrzu znajduje się ikonostas przeniesiony ze składnicy ikon z muzeum w Łańcucie. W roku 1928 cerkiew została przebudowana (powiększono budynek o 2 osie okienne i rezebrano babiniec).

Cerkiew w Krywem (ruina). Krywe nad Sanem. Cerkiew greckokatolicka pw. św. Paraskiewii w Krywem, była najprawdopodobniej trzecią z kolei cerkwią w tym miejscu. Pierwsza wzmianka o cerkwi pochodzi już z roku 1589. Następna cerkiew, pw. św. Mikołaja, wzmiankowana była w roku 1756. Ostatnia, murowana, zbudowana została w roku 1842 i była cerkwią parafialną. Funkcję parocha w latach budowy pełnił Józef Ferentsek.

Cerkiew w Kulasznem. Kulaszne. W trzydzieści lat po pożarze rozpoczęła się budowa nowej cerkwi. W 2004 roku tego zadania podjęła się greckokatolicka parafia Opieki Najświętszej Maryi Panny w Komańczy, której proboszczem jest ks. Andrzej Żuraw. Nową cerkiew wzniesiono nieopodal miejsca, gdzie znajdowała się pierwotna świątynia greckokatolicka. Zaprojektował ją inż. Bogdan Jezierski.

Cerkiew w Łopience. Łopienka. Niektórzy badacze wysuwają hipotezę, iż obecna cerkiew murowana o typowej XIX wiecznej bryle zaczerpniętej z wzorów austriackich, mogła powstać w początku XIXw. z inicjatywy miejscowego proboszcza ks. Andrzeja Ławrowskiego, proboszcza w Łopience w latach 1811-1857. Kapłan ten pochodził z bogatej rodziny, posiadał dobre wykształcenie, był dziekanem baligrodzkim i twórcą okazałej biblioteki.

Cerkiew w Myczkowcach. Myczkowce. Murowana greckokatolicka cerkiew filialna p.w. św. Jerzego (Jury) w Myczkowcach zbudowana została w latach 1910-12 w ukraińskim stylu narodowym. Konsekrowano ją w roku 1913. Od roku 1947 nieużytkowana. Od 1979r. rzymskokatolicki kościół parafialny pw. Matki Boskiej Częstochowskiej. Nie zachowało się dawne wyposażenie cerkwi.

Cerkiew w Olchowej. Olchowa. Filialna cerkiew greckokatolicka pw. Soboru Matki Bożej zbudowana została w roku 1886 lub 1887 (wg różnych źródeł mógł to być również 1840 lub 1865), na miejscu poprzedniej - drewnianej - rozebranej w roku 1921. Obecnie w ruinie. Obok cmentarz cerkiewny w jednym krzyżem nagrobnym.

Cerkiew w Polańczyku. Polańczyk. Murowana cerkiew została wzniesiona w roku 1907 na miejscu poprzedniej - drewnianej cerkwi z końca XVIII wieku, powstałej z fundacji cesarzowej Marii Teresy. W tym samym roku powstała plebania, natomiast dwa lata później zbudowano niewielką kaplicę. Obecnie znajduje się tu sanktuarium.

Cerkiew w Smolniku n.Osławą. Smolnik nad Osławą. Cerkiew w Smolniku nad Osławą zbudowana została w roku 1806; konsekrowana znacznie później pw. św. Mikołaja. Jest jedynym tego typu obiektem zachowanym na terenie Gminy Komańcza. Jest to cerkiew murowana, zbudowana z kamienia, na zaprawie wapienno-glinianej z dodatkiem słomy. We wnętrzu zachowany ikonostas współczesny z bogatą dekoracją snycerską i ikonami.

Cerkiew w Sokolikach. Sokoliki Górskie (Ukraina). Poprzednia cerkiew w Sokolikach Górskich była drewniana, trójdzielna. Wzniesiono ją w stylu bojkowskim w roku 1791. Charakteryzowała się łamanymi bocznymi zwieńczeniami. Opuszczona po roku 1931, zachowana na wniosek wojewódzkiego konserwatora zabytków ze Lwowa. Obecnie nie istnieje.

Cerkiew w Tarnawie Górnej. Tarnawa Górna. Pierwsza cerkiew w Tarnawie Górnej wzmiankowana była w roku 1537 a następna w 1734. Były to obiekty drewniane, stojące na wzgórzu w miejscu obecnego cmentarza. Murowana cerkiew parafialna, - o której mowa - została wzniesiona w roku 1817 w stylu barokowo-klasycystycznym i stanęła na nowym miejscu.

Cerkiew w Żernicy. Żernica Wyżna. Stojąca do dziś w Żernicy Wyżnej cerkiew murowana pw. św. Bazylego, powstała w roku 1800. Konsekracja (poświęcenie) odbyła się 26 września 1800 roku na tzw. "Wozdwyżenie Czestnego Kresta". Rozbudowano ją i odnowiono w roku 1936 poprzez przedłużenie nawy w kierunku zachodnim. Wykonana została także polichromia wnętrza. Po wysiedleniach roku 1947 cerkiew została opuszczona.

Bieszczady słowackie (Bukovske Vrchy)

Cerkiew w Osadnem. Osadne. Budowla została wzniesiona w roku 1930, prace wykończeniowe trwały do 1933. Jest to cerkiew murowana, reprezentująca staroruski styl architektoniczny. Pierwotnie cerkiew przyjęła wezwanie Archanioła Michała. Wewnątrz ciekawe wyposażenie, które z pewnością warto zobaczyć oraz krypta ze szczątkami 1600 żołnierzy poległych w latach 1914-15.

Poniżej dane kontaktowe, godziny mszy oraz wykaz użytkowanych cerkwi:

Cerkwie Archidiecezji Przemysko-Warszawskiej Kościoła Greckokatolickiego:

• Mokre, parafia Przemienienia Pańskiego
  tel. 13 462 90 21, msze godz. 8.00


• Wysoczany, parafia św. Paraskewii
  tel. 13 462 90 21, msze godz. 8.00
  
  - filia Zagórz-Wielopole, pw. Archanioła Michała, msze godz. 11.00


• Komańcza, parafia Opieki Matki Bożej
  tel. 13 467 71 40, msze godz. 8.00
  
  - filia Kulaszne, pw.Archanioła Michała, msze godz. 11.15
  - filia Rzepedź, pw. św. Mikołaja Cudotwórcy, msze godz. 9.45
  - filia Ustrzyki Dolne, pw. Zaśnięcia Matki Bożej, tel. 603�315 408, msze 10.45

Cerkwie Diecezji Przemysko-Nowosądeckiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego:

• Sanok � Katedra Trójcy Świętej (dekanat)
  tel. 13 463 06 81, msze godz. 10.30


• Zagórz, Św. Archanioła Michała (filia)
  tel. 13 463 06 81, msze godz. 8.00


• Morochów, pw. Spotkania Pańskiego (parafia, siedziba dziekana sanockiego)
  tel. 13 462 90 61
  msze 2 pierwsze niedz. 8.30, 2 drugie niedz. 11.15, w soboty wieczernia 18.00
  
  - filia Szczawne, pw. Zaśnięcia Matki Bożej
  msze godz. 8.30 lub 11.00 zamiennie z Dziurdziowem
  
  - filia Dziurdziów, pw. Narodzenia Bogarodzicy
  msze godz. 8.30 lub 11.00 zamiennie ze Szczawnem


• Komańcza, Opieki Matki Bożej, (parafia)
  tel. 13 467 72 24, msze godz. 8.30
  
  - filia Turzańsk, Archanioła Michała
  tel. 13 467 72 24, msze godz. 10.30 lub 15.00 zamiennie

Zobacz także:

» Cerkwie drewniane
» Cmentarze - dawne oraz miejsca po cerkwiach i dawne cerkwie.